Wprowadzenie

W dekadzie 2015-2025 chińska kultura pracy przeszła znaczącą ewolucję. Okres ten charakteryzował się początkowo powszechną i dynamiczną kulturą intensywnej pracy, symbolizowaną przez system „996”. Wraz z rozwojem gospodarczym i społecznym, pojawiły się nowe dyskusje publiczne, oddolne inicjatywy oraz nowe wytyczne państwowe, które wpłynęły na zmianę polityki największych korporacji.

Analiza ta pokazuje, że w omawianym okresie doszło do zmiany oczekiwań dotyczących relacji między państwem, biznesem a nowym pokoleniem chińskich pracowników. Koncepcja kariery opartej na nieograniczonym poświęceniu zaczęła być redefiniowana w kontekście zmieniającej się gospodarki i rosnącej świadomości społecznej na temat znaczenia równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Proces ten, napędzany zarówno przez publiczny dialog, jak i odgórne regulacje, trwale zmienił krajobraz pracy w Chinach.

Poniższa oś czasu przedstawia kluczowe wydarzenia, które ukształtowały analizowany okres.

I. Okres Intensywnego Wzrostu (2015-2019): System 996 jako Element Rozwoju

W drugiej połowie ubiegłej dekady chiński sektor technologiczny przeżywał okres dynamicznego rozwoju. W tym wysoce konkurencyjnym środowisku intensywna praca stała się kluczowym elementem strategii wielu firm.

W tym klimacie upowszechnił się system pracy „996” – oznaczający pracę od 9:00 do 21:00, sześć dni w tygodniu. Przekłada się to na 72-godzinny tydzień pracy, co odbiega od standardowych 40 godzin przewidzianych przez chińskie prawo. Model ten stał się de facto normą w całej branży technologicznej.

Kultura ta zyskała poparcie znanych liderów biznesu. Jack Ma, założyciel Alibaby, określił możliwość pracy w systemie 996 jako „ogromne błogosławieństwo”, a Richard Liu, założyciel JD.com, promował etos ciężkiej pracy. Ich wypowiedzi wpisywały się w oficjalną narrację państwową, promującą „ducha walki” (奋斗, fèndòu) jako cnotę narodową i klucz do „wielkiego odrodzenia narodu chińskiego”.

Praktyka 996 nie była w pełni zgodna z obowiązującymi przepisami prawa pracy, które ograniczają liczbę nadgodzin. Firmy często klasyfikowały dodatkowe godziny jako „dobrowolne”, choć kultura organizacyjna zachęcała pracowników do pozostawania w biurze. W ten sposób, w imię szybkiego rozwoju gospodarczego, model ten był szeroko akceptowany w branży. 

II. Cyfrowa Debata (2019-2021): Inicjatywa 996.ICU

Rosnąca świadomość na temat konsekwencji intensywnej pracy doprowadziła do powstania zorganizowanej debaty. Punktem zwrotnym było uruchomienie w marcu 2019 roku projektu „996.ICU” na platformie GitHub. Jego hasło – „Pracuj w systemie 996, wylądujesz na OIOM-ie (ICU)” – w obrazowy sposób zwracało uwagę na kwestie zdrowotne.

Wybór platformy GitHub pozwolił na szeroką i otwartą dyskusję, która zyskała międzynarodowy rozgłos. W ramach inicjatywy stworzono nowatorskie narzędzia:

• Publiczna lista firm: Użytkownicy tworzyli ogólnodostępną listę firm stosujących system 996, zwiększając transparentność na rynku pracy.

• Licencja Anti-996: Opracowano licencję oprogramowania open-source, która promowała zgodność z prawem pracy jako warunek korzystania z kodu.

Projekt wywołał szeroką dyskusję w Chinach i na świecie. Nawet oficjalne media, takie jak People's Daily, odniosły się do tematu, podkreślając, że „promowanie ducha walki nie jest równoznaczne z wymuszaniem nadgodzin”.

Inicjatywa 996.ICU była przełomowa. Stanowiła pierwszy na taką skalę, zorganizowany głos w dyskusji na temat warunków pracy chińskich specjalistów. Był to nowy model dialogu społecznego: zdecentralizowany i cyfrowy, który wykorzystywał narzędzia branży technologicznej do promowania pozytywnych zmian w jej obrębie.

III. Nowe Wytyczne Państwowe (2021) i Kontekst Gospodarczy

W sierpniu 2021 roku chińskie władze podjęły kluczowe działania. Najwyższy Sąd Ludowy (SPC) oraz Ministerstwo Zasobów Ludzkich opublikowały wspólne wytyczne, w których jednoznacznie uznały system 996 za niezgodny z prawem. Był to wyraźny sygnał dla firm o konieczności dostosowania się do obowiązujących regulacji.

Decyzja ta zapadła w okresie, gdy chińska gospodarka wchodziła w nową, bardziej złożoną fazę rozwoju. Tradycyjny model wzrostu, oparty na masowym eksporcie i inwestycjach w infrastrukturę, zaczął ustępować miejsca nowej strategii, znanej jako „podwójna cyrkulacja”. Kładzie ona nacisk na wzmocnienie rynku wewnętrznego, innowacje i samowystarczalność technologiczną w kluczowych sektorach, takich jak pojazdy elektryczne, sztuczna inteligencja i biotechnologia. W tym samym czasie władze rozpoczęły regulację rynku nieruchomości i zainicjowały program „Wspólnego Dobrobytu” (Common Prosperity), mający na celu zmniejszenie nierówności społecznych.

W tym samym czasie w debacie publicznej popularność zdobyło pojęcie „inwolucji” (内卷, nèijuǎn). Opisuje ono zjawisko intensywnej wewnętrznej konkurencji, w której wzmożony wysiłek nie zawsze przekłada się na proporcjonalnie lepsze wyniki.

W tym kontekście orzeczenie Najwyższego Sądu Ludowego można postrzegać jako strategiczne działanie państwa. Wyjaśniając standardy prawne, władze odpowiedziały na toczącą się dyskusję publiczną. Krok ten pomógł skierować uwagę na potrzebę poprawy warunków pracy w firmach, jednocześnie promując zdrowszą i bardziej zrównoważoną kulturę zawodową, co wpisuje się w szersze cele zapewnienia długoterminowej stabilności społecznej.

IV. Nowe Postawy Wobec Pracy (2021-2025): Ewolucja Perspektyw Zawodowych

Wprowadzenie nowych regulacji nie zakończyło debaty na temat kultury pracy. W odpowiedzi na utrzymującą się presję konkurencyjną, wśród chińskiej młodzieży zaczęły kształtować się nowe, indywidualne postawy wobec życia zawodowego.

• „Leżenie płasko” (躺平, tǎng píng): Ta popularna od 2021 roku filozofia życiowa polega na świadomej rezygnacji z pogoni za materialnym sukcesem na rzecz prostszego, mniej stresującego życia. Jest to poszukiwanie alternatywy dla intensywnego "wyścigu szczurów". Oficjalne media zachęcały jednak do bardziej aktywnego podejścia do rozwoju kariery.

• „Pozwalanie na gnicie” (摆烂, bǎi làn): To bardziej pasywna postawa, oznaczająca akceptację trudnej sytuacji bez podejmowania prób jej zmiany. Odzwierciedla ona złożone nastroje części młodego pokolenia.

Te trendy społeczne można interpretować jako adaptację do zmieniających się warunków ekonomicznych i redefinicję sukcesu. W sytuacji, gdy tradycyjne ścieżki kariery i osiągnięcia, takie jak zakup mieszkania w obliczu wysokich cen nieruchomości, stają się trudniej dostępne, poszukiwanie alternatywnych modeli życia staje się naturalną odpowiedzią.

V. Zmiany w Korporacjach (2021-2025): W Kierunku Zgodności i Efektywności

Orzeczenie z 2021 roku zapoczątkowało nową erę w polityce zatrudnienia chińskich firm.

Faza 1: Pierwsze dostosowania (2021-2022)

Wiodące firmy, jak ByteDance i Kuaishou, zrezygnowały z systematycznych nadgodzin weekendowych. Choć krok ten był zgodny z nowymi wytycznymi, dla części pracowników oznaczał spadek dochodów, ponieważ wynagrodzenie za płatne nadgodziny stanowiło istotny element ich pensji.

Faza 2: Proaktywne strategie (2025)

W 2025 roku zaobserwowano nową falę zmian. Firmy takie jak DJI i Midea wprowadziły politykę „przymusowego wyjścia z biura”, aktywnie zachęcając pracowników do kończenia pracy o określonej porze. Działania te były motywowane nie tylko optymalizacją kosztów, ale także rosnącą wagą międzynarodowych standardów ESG(Environmental, Social, and Governance).

Dla chińskich firm, zwłaszcza tych działających na rynkach globalnych, dostosowanie się do międzynarodowych oczekiwań dotyczących warunków pracy i zrównoważonego rozwoju stało się kluczowym elementem strategii biznesowej. Jest to również spójne z krajowymi priorytetami Chin, które dążą do osiągnięcia pozycji globalnego lidera w dziedzinie zielonych technologii i energii odnawialnej. Globalne standardy zgodności stały się ważnym czynnikiem motywującym firmy do wdrażania bardziej zrównoważonych praktyk zatrudnienia.

VI. Zakończenie: Poszukiwanie Nowej Równowagi

Dekada 2015-2025 była dla chińskiego świata pracy okresem głębokiej transformacji. System 996, niegdyś symbol postępu, został publicznie i prawnie zakwestionowany. Wyłoniła się nowa generacja pracowników, z nowymi oczekiwaniami dotyczącymi równowagi między pracą a życiem prywatnym. Jednocześnie chińskie firmy, zwłaszcza te o globalnych ambicjach, zaczęły dostrzegać, że zrównoważone modele działania muszą uwzględniać zarówno lokalne prawo, jak i międzynarodowe standardy.

Mimo tych pozytywnych zmian, wiele wyzwań pozostaje. Państwo stoi przed zadaniem zrównoważenia promocji etosu pracy z ochroną praw pracowników. Firmy ograniczają formalne nadgodziny, ale presja na wyniki wciąż jest wysoka. Kluczową kwestią pozostaje również zarządzanie strukturalnymi wyzwaniami, takimi jak presja demograficzna i dopasowanie kwalifikacji absolwentów do potrzeb rynku.

Wchodząc w drugą połowę dekady, Chiny znajdują się w punkcie zwrotnym. Trwa proces kształtowania nowego, bardziej zrównoważonego modelu pracy. Ostateczny kształt tej nowej równowagi, która zdefiniuje relacje między państwem, biznesem i pracownikami, będzie miał kluczowe znaczenie nie tylko dla przyszłości chińskiej gospodarki, ale także dla globalnych standardów w świecie biznesu.